Hayalet Şehir Pripyat (Ukrayna)

Pripyat (Ukraynaca При́п’ять; Rusça При́пять), Ukrayna’nın Kiev bölgesinin kuzeyinde, Kiev’e yaklaşık 180 km, Pripyat Nehri’nin kıyısındaki Çernobil nükleer santraline 2 km, Belarus Cumhuriyeti sınırına çok uzak olmayan terk edilmiş bir şehrin adıdır. Kiev Oblastı ve İvankiv Raion idari bölgesinde yer alan şehir, zamanında Avrupa’daki en büyük nükleer santrallerinden biri olan Çernobil nükleer santral çalışanlarına ev sahipliği yapıyordu.

Tarih

Pripyat 4 Şubat 1970 tarihinde kurulmuş, 1979’da Ukrayna Yüksek Sovyeti’nin #1264/686 sayılı kararına dayanarak şehir statüsü kazanmıştır. Kentin kuruluşunun esas nedeni, Çernobil nükleer santralinin inşası ve ardından işletilmesiydi. Bu yüzden Pripyat aynı zamanda nükleer enerji mühendisleri ve diğer bilim insanlarının şehri olarak ünlenmiştir. Böylece Pripyat, Sovyetler Birliği’nde bir nükleer santralin uydu şehri olan dokuzuncu atomograd olmuştur. Pripyat Nehri üzerindeki bir iskele olan Janov tren istasyonu, Pripyat’ı Polissya’dan kolay ulaşılabilir hale getirmiştir. Tahliye öncesi yapılan son nüfus sayımına göre (Kasım 1985) Pripyat nüfusu 47.500 kişi olup[1], 27 farklı milletten insanı barındırmaktaydı. Sovyetler Birliği’nin farklı bölgelerinden kalıcı ikamet için her yıl gelen yaklaşık 500-600 ve her yıl 800 yeni doğan göz önüne alındığında eğer kaza olmasaydı bugün Pripyat nüfusu 75-85 bin kişinin yaşayacağı öngörülmektedir.

Chernobil Kazası Sonrasında Pripyat

26 Nisan 1986’da karartma durumunda 4 Nolu reaktörün çalışmasını sağlamak için ne kadar güç gerektiğine dair bir test sırasında, Çernobil Nükleer İstasyonu’nun 4 Nolu reaktörü, sonrasında yangına neden olan bir patlamaya neden ollmuştu. Binanın büyük hasar görmesi, havaya aşırı tehlikeli miktarlarda radyoaktif kimyasal madde yayılması ile Türkiye dahil onlarca Avrupa ülkesinde milyonlarca kilometrekare kirlenmişti. IAEA, patlama ve buna bağlı radyasyona maruz kalma nedeniyle yaklaşık 30 kişinin hemen öldüğünü, uzun vadede ise daha yüksek kanser insidansı nedeniyle birkaç bin ek ölümün gerçekleştiğini tahmin ediyor. 15 ilköğretim okulu, büyük bir hastane kompleksi, 25 mağaza, 10 spor salonu, parklar, sinemalar, fabrikalar, havuz, eğlence parkı ve gelişen bir topluluğun diğer tesislerini barındıran Pripyat kenti Çernobil kazası nedeniyle tahliye edilmiştir. Patlamadan sadece 3 kilometre ötedeki şehir, tüm tahliyeyi yalnızca üç saat içinde 27 Nisan’da tamamlamak zorunda kalmıştır.

Çernobil Nükleer Santralinin personelini barındıracak nükleer santral merkezine 50 km uzaklıktaki Slavutich’de inşa edilmiştir.  Bugün, Pripyat Çernobil dışlama bölgesinde[2]  yer almakta ve Ukrayna Acil Durumlar Bakanlığı tarafından denetlenmektedir. Yaygın bilgiye rağmen, şehir asla tamamen terk edilmemiştir: Askerler, polisler, bilim insanları ve diğer kamu makamları, şehri yeni oluşturulan yabancılaşma bölgesinde radyasyonu temizlemek için üs olarak kullanmışlardır. Pripyat’ın bir kısmında hala elektrik bulunmaktaktadır.

Pripyat, nispeten uzun ömürlü radyoaktif elementlerden oluşan çok miktarda radyoaktif toz hendeklerde, çöküntülerde, toprakta, ağaçlarda, evlerde her yerde bulunmaktadır. Şehrin güneyinde ise Pripyat’ın dekontaminasyonu sırasında önemli ölçüde tahrip edilmiş olan Kızıl Orman bulunmaktadır. Terk edilen şehirde çalılar ve ağaçlar gerçek bir ormana dönüşerek büyümüş olup, 10 ila 15 yıl sonrasında mevcut binaların büyük ölçüde çökeceği sanılmaktadır. Patlamadan sonra geyikler, geyikler ve yaban domuzu geri dönmüş olup, radyasyon seviyelerinin normalden binlerce kat daha yüksek olmasına rağmen, belirgin bitkiler mutasyon belirtileri göstermemişlerdir.

Turizm

Çernobil Nükleer Santralin’deki reaktörün erimesinden sonra otuz yıldan fazla bir süre geçmiş olmakla birlikte ünlü reaktörü çevreleyen kontamine kasabaları turist olarak ziyaret etmek günümüzde popüler bir turizm eylemidir. Priyat şehrini ziyaret etmek istiyorsanız kent tabiata teslim olup binalar yıkılmadan önce bunu yapsanız iyi olur ama bir miktar radyasyona maruz kalacağınızı da unutmamalısınız. Tur rehberlerince size önerilen genel ihtiyati tedbirleri izlerseniz, alınan ek radyasyonun seviyesinin uçaktaki bir saatlik uçuşla karşılaştırılabilir miktarda olacağı iddia edilmektedir. Arındırma işleminden sonra, bazı şehir binaları ve yapıları Dışlama Bölgesinin çeşitli kuruluşları tarafından kullanılışsa da günümüzde neredeyse tamamı terk edilmiş durumdadır. Slavutich’den Pripyat’a yakın Semihody istasyonuna giden günlük tren seferleri düzenlenmekte olup, günümüzde Pripyat şehri kapalı ve açık gökyüzü altında bir Sovyet şehir müzesine dönüştürülmüştür. Yasadışı olarak şehre girenler bir yanda Kiev seyahat acentaları tarafından düzenli şehir turları düzenlenmektedir ki Kiev’den gidiş-dönüş ve gecelemeyi içeren 1-2 günlük bu turlar yemek dahil 100-150 dolara mal olacaktır. Bu hayalet kasaba, 1986’da Sovyetler Birliği’nin dondurulmuş halini göz önüne sermektedir. Komünist propaganda duvarları, kişisel eşyaları, sokakları ve terk edilmiş binaları sarmakta olup, orak ve çekiç figürleri patlama yüzünden gerçekleşmemiş olan Mayıs Günü kutlamalarını bekleyen sokak lambalarını süslüyor. Tüm saatler, elektriğin kesildiği anda saat 11: 55’te donuyor ve çeşitli oyuncaklar, şu anda yetişkin olan çocuklar tarafından en son bırakıldıkları yerde duruyor. Tur rehberleri Pripyat turlarındaki en büyük tehlikenin radyasyon değil yıkılan binalar olduğunu ziyaretçilere her seferinde önemle hatırlatmaktadır. Fikir vermek gerekirse ölümcül dozda radyasyon alınması için bir saat boyunca bir kişiden 300-500 röntgen filmi çekilmesi gerekmektedir. Turdaki seviyeler saatte 15 ile birkaç yüz mikro-röntgen arasında değişmektedir ki turdan hemen sonra katılanların radyasyon seviyeleri için bir tarama ile yapılmaktadır.

Notlar

[1] 27 Nisan 1986 öğleden sonra tahliye edildiğinde 49.360’lık bir nüfusa ulaştığı iddia edilmektedir.

[2] Chernobyl Exclusion Zone veya Çernobil nükleer reaktörü felaketinin alanı çevresinde resmi olarak belirlenmiş bir dışlama bölgesi olup, 2.600 km²lik bir alanı kapsamaktadır.